ಕಾಮಾಕ್ಯ ಎಂದರೇ ಒಂದು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹೆಸರು ಈ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವರಿಗೆ ತಿಳಿದಿದೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವರಿಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಅಸ್ಸಾಂನ ಗುವಾಹಟಿಯಲ್ಲಿರುವ ನೀಲಾಚಲ್ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದು, ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದ ಹಾಗೂ 8- 9ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದು, ನಂತರ ಅನೇಕ ಪುನರ್ ನಿರ್ಮಾಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ಹೈಬ್ರಿಡ್ ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪವು ನೀಲಾಚಲ್ ಎಂಬ ಸ್ಥಳೀಯ ಶೈಲಿಯನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಮ್ಲೇಚ್ಛ ರಾಜವಂಶ, ಕೋಚ್ ರಾಜ ನರ ನಾರಾಯಣ ಮತ್ತು ಅಹೋಮ್ ರಾಜರಿಂದ ಪುನರ್ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ ಇಲ್ಲಿ ಆರು ದೇವಾಲಯಗಳು ಹಾಗೂ ಎಂಟು ಸ್ಮಾರಕಗಳಿವೆ.
ಈ ಕಾಮಕ್ಯ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ತನ್ನದೇ ಆದಂತಹ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ ಶಿವನು ಸತಿಯ ಮರಣದ ನಂತರ ಆಕೆಯ ದೇಹವನ್ನು ಹೊತ್ತು ವಿರಹದ ನೋವಿನಲ್ಲಿ ತಾಂಡವ ( ವಿನಾಶದ ನೃತ್ಯ ) ಆಡಿದನು ಆಗ ಆಕೆಯ ದೇಹದ ಒಂದೊಂದು ಭಾಗವು ಒಂದೊಂದು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ತಲುಪುತ್ತದೆ ಹಾಗೆ ಅದು ಸುಮಾರು 18 ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಸತಿಯ 13ನೇ ಶಕ್ತಿಪೀಠ ವಾಗಿರುವ ಅಸ್ಸಾಂನ ಗುವಾಹಟಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಯೋನಿ ಆಕಾರವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೂ ತಂತ್ರ ಪೂಜೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರುವ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಅಂಬುಬಾಚಿ ಮೇಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ತಂತ್ರ ಭಕ್ತರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ವಾರ್ಷಿಕ ಆಚರಣೆಯೆಂದರೆ ಮಾನಶ ಪೂಜೆ . ಶರತ್ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನವರಾತ್ರಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾಮಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ದುರ್ಗಾ ಪೂಜೆಯನ್ನು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಐದು ದಿನಗಳ ಉತ್ಸವವು ಹಲವಾರು ಸಾವಿರ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.
ಅಲ್ಲದೆ ಹರಕೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಕೂಡಾ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿ ಬಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಗರ್ಭಗೃಹದ ಮೇಲಿರುವ ಶಿಖರವು ಪಂಚರಥ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ , ಇದು ತೇಜ್‌ಪುರದ ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹೋಲುವ ಪೀಠದ ಅಚ್ಚುಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ. ಪೀಠದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಖಜುರಾಹೊ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಕಾರದ ನಂತರದ ಅವಧಿಯ ದಾದೋಗಳಿವೆ , ಇವು ಪಿಲಾಸ್ಟರ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಮುಳುಗಿದ ಫಲಕಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಫಲಕಗಳು ಗಣೇಶ ಮತ್ತು ಇತರ ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಕೆಳಗಿನ ಭಾಗವು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರೂ, ಬಹುಭುಜಾಕೃತಿಯ ಜೇನುಗೂಡಿನಂತಹ ಗುಮ್ಮಟದ ಆಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಶಿಖರವು ಇಟ್ಟಿಗೆಯಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಇದು ಕಾಮರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಾಲಯಗಳ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ . ಶಿಖರವು ಬಂಗಾಳ ಪ್ರಕಾರದ ಚಾರ್ಚಲದ ಹಲವಾರು ಮಿನಾರೆಟ್ ಪ್ರೇರಿತ ಅಂಗಶಿಕಾರಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ .
ಶಿಖರದೊಳಗಿನ ಗರ್ಭಗುಡಿ , ಗರ್ಭಗೃಹವು ನೆಲದ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿದ್ದು, ಯಾವುದೇ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಯೋನಿ (ಸ್ತ್ರೀ ಜನನಾಂಗ) ಆಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಬಂಡೆಯ ಬಿರುಕು ಮಾತ್ರ ಇದರಲ್ಲಿದೆ ಗರ್ಭಗೃಹವು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು, ಕತ್ತಲೆಯಾಗಿದ್ದು, ಕಿರಿದಾದ ಕಡಿದಾದ ಕಲ್ಲಿನ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಿಂದ ತಲುಪಬಹುದು. ಗುಹೆಯೊಳಗೆ ಒಂದು ಕಲ್ಲಿನ ಹಾಳೆಯಿದ್ದು, ಅದು ಎರಡೂ ಬದಿಗಳಿಂದ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಇಳಿಜಾರಾಗಿ ಸುಮಾರು 10 ಇಂಚು ಆಳದ ಯೋನಿ ತರಹದ ತಗ್ಗುದಲ್ಲಿ ಸಂಧಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಟೊಳ್ಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಭೂಗತ ದೀರ್ಘಕಾಲಿಕ ಬುಗ್ಗೆಯಿಂದ ಬರುವ ನೀರಿನಿಂದ ತುಂಬಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಯೋನಿಯ ಆಕಾರದ ತಗ್ಗಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಕಾಮಾಕ್ಯ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದೇವಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಪೀಠ (ವಾಸಸ್ಥಾನ) ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಹೀಗೆ ಕಾಮಕ್ಯ ದೇವಾಲಯವು ಹಲವಾರು ವಿಶೇಷತೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ.
- ವಿದ್ಯಾ (ಶಿರಸಿ ).
